نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
تفسیر تطبیقی، مدرسه تفسیر، مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
او به خانه خدا احترام می‌گذارد، هرگز بی‌دلیل به قوم و جمعیتی حمله نمی‌کند، او اهل منطق و حساب است، پیروانش به او عشق می‌ورزند، او به‌راستی همه انسان‌ها را به‌سوی محبوبشان الله دعوت می‌کند و اگر دشمنانش جنگ را بر او تحمیل نکنند او طالب صلح و آرامش است.
به‌این‌ترتیب فتح حدیبیه تمام گناهانی که قبل از هجرت و بعد از هجرت، یا تمام گناهانی که قبل از این ماجرا و حتی در آینده ممکن بود به او نسبت دهند همه را شست (دیگر نمی‌توانند به اسلام نسبت خشونت بدهند) و چون خداوند این پیروزی را نصیب پیامبر 3 نمود می‌توان گفت خداوند همه آن‌ها را شستشو کرد.( مکارم شیرازی،ج20 ص 22.)
لازم به ذکر است که هر دودسته قابل‌جمع و مستفاد از روایت است؛ اما تحلیل‌های دیگر نیز وجود دارد که هرچند نامعقول به نظر نمی‌رسد اما ازآنجاکه دارای پشتوانه روایی یا دلیل قوی نیست نمی‌توان موردپذیرش قرار دارد، هرچند این تحلیل‌ها در عرض هم نیستند بلکه قابل‌جمع‌اند.
چنانچه بیان شد که مهم‌ترین اشکالاتی که بر دیدگاه‌های سابق، از قبیل در تعارض بودن با مبانی دینی، ناسازگاری با سیاق آیه، اشکالات دیگر وارد بود، بر این دیدگاه وارد نیست. این دیدگاه کاملاً با سیاق آیه و فتح سازگاری دارد و مستفاد از قرآن و روایت است.
اگر کسی اشکال کند که این دیدگاه مستلزم تقدیر گرفتن عبارت است و خلاف ظاهر است، در جواب می‌گوییم که این حرف زمانی درست است که دلیل و شاهد بر حذف وجود نداشته باشد، درحالی‌که در این مورد بر تقدیر گرفتن دلیل و شاهد قوی داریم چنانچه ذکر گردید پس این اشکال وارد نیست.
در تفسیر این آیه گفته‌های بسیاری از اهل سنت در کتب تفسیری‌شان نقل گشته است، اما اکثر اهل سنت، ذنب را به گناهان صغیره پیامبر 3، تفسیر نموده‌اند و بطلان این حرف واضح است زیرا پیامبران معصوم از گناه می‌باشند، چه گناهان صغیره و چه گناهان کبیره، چه قبل از نبوّت و چه بعد از نبوّت. وبر دیدگاه‌های دیگر اهل سنت نیز اشکالات زیادی وارد است و همچنین با سیاق آیه سازگاری ندارند، بنابراین نمی‌توانند تفسیر ذنب در این آیه باشند.
در کتب تفسیری شیعه نیز چهار دیدگاه راجع به تفسیر معنای ذنب بیان‌شده است که عبارت‌اند از: ذنب مؤمنین (غفران به‌وسیله شفاعت) موانع ایجادشده از سوی کفار، دل‌نگرانی‌های پیامبر، گناهان پیامبر در نگاه کفار، چنانچه که بیان گردید و جز دیدگاه چهارم، برخی از این دیدگاه‌ها با سیاق آیه سازگاری ندارد، مانند دیدگاه اول و برخی نیز پشتوانه و شاهدی در قرآن ندارند مانند دیدگاه دوم و سوم، بنابراین، این سه دیدگاه شیعه نیز نمی‌تواند تفسیر ذنب در این آیه باشد. پس با توجه به سازگار بودن با سیاق و برخورداری از پشتوانه حدیثی و قرآنی، دیدگاه چهارم، تفسیر صحیح ذنب در آیه دوم سوره فتح، در مورد گناهان پیامبر 3، می‌باشد. پس براساس تفسیر چهارم معنای آیه چین می‌شود:
تا خداوند آثار گناهانی را که بدهکار مشرکین بودی (و به تونسبت هایی مانند جنگ طلب، آتش‌افروز، غیر قابل تفاهم، می‌دادند و به خاطر آن تو را مستحق آزار و شکنجه می‌دانستند) از دلهای آنان بزداید، چه گذشته‌ات و چه آینده‌ات را و نعمت خود بر تو تمام نموده به سوی صراط مستقیم رهنمونت شود.
)