فلسفة فتنه‌های الهی از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

واژۀ «فتنه» در قرآن مجید در در چندین آیه به خداوند نسبت داده شده است. این انتساب ـ با توجه به بار منفی معنی این واژه در تبادر اولیه ـ این سؤال اساسی را پدید می‌آورد که فتنه‌های الهی به چه معنا بوده و خداوند بر اساس چه منطق و حکمتی بندگانش را به فتنه‌ها مبتلا می‌سازد. نوشتار حاضر در صدد بررسی فلسفه و حکمت فتنه‌های الهی با رویکردی قرآنی ـ فلسفی بوده و روشن ساخته است که فتنه‌های الهی ـ که تمامی وقایع و حوادث حیات بشری در همة ابعاد و ساحت‌ها را در بر می‌گیرد ـ با توجه به ویژگی تکوینی نوع انسانی مبنی بر داشتن قوة نطق و اختیار و ابتناء تکامل او بر فعل ارادی، اقتضای سنت هدایت عمومیِ تکوینیِ الهی در مورد نوع انسانی بوده و در واقع بستر کمال انسان وتنها راه ممکن برای وصول او به غایت خلقتش می‌باشند. علاوه بر این بر اساس آیات کتاب الهی، فتنه‌ها آثار و حکمتهای دیگری نیز در پی دارند که عبارتند از: تمحیص مؤمنان وخالص نمودن ایمان قلبی آنان، محق کافران و هلاکت و سقوط تدریجی ایشان، حصول علم فعلی خداوند به مؤمنین حقیقی و بازشناسی آنان از منافقین و مدعیان.

کلیدواژه‌ها


ابن فارس، احمد، (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم.
 راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق) المفردات فی غریب القرآن، بیروت/دمشق، دارالعلم الدار الشامیه.
الزبیدی الحسینی، سید محمد مرتضی، (1425 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر.
 شعرانی، میرزا ابو الحسن؛ قریب، محمد (بی‌تا)، نشر طوبی، بی‌جا.
 طباطبایی، سید محمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1423 ق)، بدایه الحکمه، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، چاپ بیستم.
 طباطبایی، سید محمد حسین (1386ش)، قرآن در اسلام، قم، موسسۀ بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمد حسین (1428 ق)، نهایه الحکمه، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه ، چاپ سوم.
طبرسی، فضل بن حسن، (1372 ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم.
طریحی، فخر الدین، (1375 ش) ، مجمع البحرین، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410 ق)، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم.
 قرشی، سید علی اکبر (1371 ش)، قاموس قرآن ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم.
مصطفوی، حسن، (1360 ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1365ش) الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1374 ش) تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
 مجلسی، محمد باقر، (1404ق) بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفا.