اعتدال و مصادیق آن در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و معارف اسلامی قم

2 دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

قرآن کریم به عنوان یک کتاب وحیانی و انسان‌ساز، روش‌هایی را برای رسیدن انسان به سعادت ابدی فرا روی او قرار داده است که با بررسی همه جانبه تعالیم وحی و رهنمودهای دینی در شریعت اسلام به‌خوبی این حقیقت استنباط می­شود که انسان را در تمامی ابعاد و عرصه­های زندگی، به میانه­روی و اعتدال، فراخوانده است.
نتایج بررسی­ها بیانگر آن است که انسان موظف است که از طبیعت و شریعت معتدل خود درس بیاموزد و اعتدال را در تمام جنبه­های زندگی پیاده کند و با طرد موانع درونی (=نفس اماره) و بیرونی (=شیطان) و با توکل به خدا، تمسک به ائمّه اطهار (ع)، تقویت ایمان، شکر گذاری و...، اعتدال را رعایت نماید تا به بالاترین مقامات دنیوی و اخروی دست یابد.
روشی که در این تحقیق به کار گرفته‌شده، روش تحلیلی- توصیفی است

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم، ترجمه: فولادوند، محمّد مهدی، (1415هـ .ق)، چاپ اوّل، تهران: دارالقرآن الکریم، دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی، تحقیق هیئت علمی دارالقرآن الکریم.

    نهج البلاغه، سید الرضی، ابوالحسن محمّد بن حسین موسوی، (1391هـ .ش)، ترجمه محمّد دشتی، چاپ نهم، قم: انتشارات نشتا.

    • ابراهیم، مصطفی و دیگران (1989م/1410هـ .ق)، المعجم الوسیط، استانبول: دارالدعوه، بی­چا.
    • ابن بابویه، محمّد بن على، (1413هـ .ق)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، چاپ دوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    • ابن فارس بن زکریا، احمد، (1364هـ .ق)، معجم مقاییس اللغه، قاهره: داراحیاءالکتب العربی.
    • ابن­منظور الافریقی، محمّد بن مکرم، (1414هـ .ق)، لسان العرب، بیروت: انتشارات دارصادر، چاپ سوّم.
    • اصفهانی،راغب، (1383 هـ .ش)، مفردات الفاظ القران، چاپ سوّم، تهران: انتشارات مرتضوی.
    • بستانی، فؤادافرام، (بی تا)، فرهنگ ابجدی عربی-­ فارسی، تهران: ترجمه رضا مهیار، انتشارات اسلامی.
    • تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمّد، (1366هـ .ش)، تصنیف غررالحکم ودررالکلم، محقّق مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات.
    • جر، خلیل، (1372ش)، فرهنگ لاروس، ترجمه سید حمید طبیبیان، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ دوّم.
    • حر عاملی، محمّد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعه، محقق مؤسسه آل البیت علیهم‌السّلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السّلام.
    • حسینی کهلائی، سیدنعمت الله، (1388هـ .ش)، العدل و الاعتدال پرهیز از اسراف در اعمال، چاپ اول، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • حسینی همدانی، سید محمّد حسین، (1404هـ .ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
    • خوانساری، جمالالدین محمّد، (1373ش)، شرح غررالحکم و دررالحکم، دانشگاه تهران.
    • دلشاد تهرانی، مصطفی، (1382 هـ .ش)، سیری در تربیت اسلامی، تهران: انتشارات دریا.
    • سبزواری نجفی، محمّد بن حبیب الله، (1406هـ .ق)، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، چاپ اوّل، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    • سبزواری، هادی بن مهدی، (1372هـ .ش)، شرح الاسماء او شرح دعاء الجوشن الکبیر، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • سلطانی، غلامرضا، (1378ش)، تکامل درپرتو اخلاق، چاپ بیستم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • سیوطی، جلال الدّین عبدالرّحمان، (1404هـ .ق)، الدّرالمنثور فی تفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، بی­چا.
    • شکوهی یکتا، محسن، (1363هـ .ش)، مبانی تعلیم وتربیت اسلامی، قم: دفتر تحقیقات و برنامه­ریزی درسی.
    • طباطبایی، سید محمّد حسین، (1374هـ .ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمّد باقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: انتشارات اسلامی مدرسین حوزه علمیه.
    • طبرسی، ابو علی الفضل بن الحسن، (1377هـ .ش)، تفسیر جوامع الجامع، مترجمان، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1360هـ .ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مترجمین: حسین نوری، محمّد مفتح، تحقیق: رضا ستوده، تهران: انتشارات فراهانی، چاپ اوّل.
    • طریحی، فخر الدّین، (1375هـ .ش)، مجمع البحرین، تحقیق: سیّد احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوّم.
    • طوسی، محمّد بن حسن، (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدّمه: شیخ آغا بزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی­چا.
    • عاملی، ابراهیم، (1360هـ .ش)، تفسیر عاملی، تهران: انتشارات صدوق.
    • عیاشی، محمّد بن مسعود، (1380هـ. .ق)، تفسیر عیاشی، هاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعه العلمیه.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد، (1405هـ .ق)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت، چاپ دوّم.
    • فیض کاشانی، ملّا محسن، (1415هـ .ق)، تفسیر الصّافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوّم.
    • فیومی، احمد بن محمّد، (1414هـ .ق)، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: انتشارات دار الهجره.
    • قرائتی، محسن، (1388هـ .ش)، پرتوی از اسرار نماز، چاپ بیست ودوم ، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
    • قرشی بنایی، علی اکبر، (1372هـ .ش)، قاموس قرآن، تهران، انتشارات درالکتب الاسلامیّه.
    • کلینی، محمّد بن یعقوب بن اسحاق، (1407هـ .ق)، الکافی (ط – الاسلامیه)، محقق علی اکبر غفاری و محمّد آخوندی، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
    • مجلسی، محمّد باقر بن محمّد تقی، (1404هـ .ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّه الأطهار(ع)، لبنان: مؤسّسه الوفاء بیروت، بی­چا.
    • مصطفوی، حسن، (1360هـ .ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، بی­چا.
    • مکارم شیرازی، ناصر، با همکاری جمعی از فضلاء، (1374هـ .ش)، تفسیر نمونه، قم: انتشارات دارالکتب الإسلامیّة، چاپ اوّل.
    • موسوی خمینی، سید روح الله، (1388هـ .ش)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ سیزدهم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    • ________________، (1386هـ .ش) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام ;، چاپ سی و نهم.
    • نجفی خمینی، محمّد جواد، (1398ق)، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
    • نراقی، احمد، (بی­تا), معراج السعاده، بی­چا، بی­جا.
    • الیاس، انطون الیاس (1358هـ .ش)، فرهنگ نوین (عربی- فارسی)، به اهتمام: سید مصطفی طباطبایی، تهران: انتشارات کتابفروشی الاسلامیه.